هدف تعلق مکانی به رابطه ی شاخص با یک فضای خاص اطلاق می شود. این حس یکی از عوامل اصلی تربیتی موثر در مدارس استثنایی است که توجه به چگونگی معماری مدرسه از اهمیت به سزایی برخوردار است و از اهداف اصلی پژوهش می باشد. روش تحقیق حاضر، به روش کمی و کیفی، از نوع پیمایشی می باشد و روش مدل یابی معادلات ساختاری جهت بررسی تاثیر ادراک حسی بر حس تعلق به مکان در مدارس استثنایی طراحی شده با الگوی ناتوانی در شهر زنجان استفاده شده است. یافته ها یافته های تحقیق نتایج پرسشنامه به روش لیکرت نشان داد که حس بینایی و لامسه بیش ترین بار عاملی و اهمیت را نسبت به سایر حواس پنجگانه دارند. در بین عوامل حس تعلق به مکان نیز تعاملات اجتماعی از اهمیت بالاتری برای دانش آموزان، والدین و مربیان برخوردار است. نتایج نشان داد، دانش آموزان نیاز بیش تری به ارتباط گیری با جامعه و محیط اطراف مدرسه دارند تا با آرامش بیش تری محیط مدرسه را تحمل نمایند بصورتیکه وجود پنجره ها در ابعاد مناسب و قابلیت رویت اطراف از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین تنوع در جنس، بافت، مصالح و کف سازی، ایجاد برجستگی و تو رفتگی در بدنه های مدرسه و تماس دست و بدن تاثیر بسزایی در افزایش حس اداراکی دانش آموزان دارد. نتیجه گیری یکی از عوامل اصلی تربیتی موثر در این مدارس توجه به شاخص های ادراک حسی و حس تعلق به مکان در طراحی آنها می باشد که این امر باعث افزایش ایجاد انگیزه و شوق بازگشت به مدرسه و ماندن در آن را برای دانش آموزان می شود.

یکی از معانی مهم و موثر در ارتباط انسان و محیط که مورد توجه طراحان بوده است. حس تعلق می باشد. در روش های طراحی محیطی-علی رغم استفاده فراوان از این واژه-تعریف مشخص و معینی از این معنا و عناصر تشکیل دهنده آن ارائه نگردیده است. لذا با هدف شناسایی این حس در معماری به معرفی ابعاد مختلف حس تعلق و عوامل تشکیل دهنده آن پرداخته شد. بدین منظور، بر اساس روش پژوهش شناختی و با رویکردهای هستی شناسانه به بررسی ادبیات موضوع پرداخته می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد حس تعلق از معیارهای ارزیابی محیط های با کیفیت بوده و در معماری و رشته های طراحی محیطی، ویژگی های کالبدی نظیر فرم (رنگ، اندازه، شکل، مقیاس) و روابط اجزاء کالبدی با تامین و تاکید بر فعالیت های اجتماعی محیط، نقش مهم و موثر در شکل گیری حس تعلق دارا، می باشد که در نهایت مدلی از عوامل تاثیرگذار محیطی ارائه گردیده است.

اهداف و زمینه: بازارهای تاریخی ایران به عنوان کانون هویت بخش و پویای شهرها در شکل گیری حس تعلق به مکان تاثیر بسزایی دارند. در این میان بازار تاریخی تبریز با ویژگی های منحصربه فرد از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. هدف این پژوهش تعیین تاثیر مولفه های هویت مکان بر حس تعلق مکانی کسبه در بازار تبریز است تا با تفکیک میزان تاثیرگذاری هریک از مولفه ها به تبیین مهم ترین آن ها در تقویت حس تعلق به مکان پرداخته شود. روش شناسی: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از جهت ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی است. در این راستا پرسشنامه هایی به کار رفته است که روایی آن ها به روش صوری و پایایی آن ها با روش آلفای کرونباخ تائید شد. تجزیه وتحلیل داده های حاصل از پرسشنامه ها بر مبنای روش های آماری همبستگی اسپیرمن و رگرسیون چند متغیره صورت گرفت. یافته ها: نتایج آزمون ها نشان می دهد همبستگی مهم ترین مولفه های هویت مکان با حس تعلق به مکان در سطح 0/01 > Ƥ معنی داراست و مولفه های خاطره انگیزی، رضایتمندی و شناخت به ترتیب با ضریب 0/541، 0/480 و 0/412 بیشترین همبستگی را با حس تعلق مکانی کسبه در بازار تاریخی تبریز دارند؛ همچنین نتایج رگرسیون چندمتغیره نشان می دهد که تاثیر سه متغیر خاطره انگیزی، رضایتمندی و شناخت بر متغیر حس تعلق به مکان، معنی دار است زیرا سطح خطای آماره (t) آن ها کمتر از 0/05 بوده و مقدار آماره (t) به ترتیب 5/578، 4/267 و 2/507 هست که بزرگ تر از عدد 33/2 است. ازاین رو مولفه خاطره انگیزی با ضریب بتا 0/314، رضایتمندی با ضریب بتا 0/241 و شناخت با ضریب بتا 0/140 به ترتیب بالاترین تاثیر رگرسیونی را بر حس تعلق به مکان در این بازار دارند. نتیجه گیری: توجه به نقش مولفه های هویت مکانی و میزان تاثیرگذاری هریک برحس تعلق به مکان و تلاش برای حفظ آنها در بازار تاریخی تبریز ضمن ارتقای کیفیت بازار، موجبات تدام حیات و ماندگاری این میراث ارزشمند معماری را فراهم می آورد.

مکان صرفا نقطه ای خاص بر سطح زمین نیست، موقعیتی است که ارزش های انسانی و تصاویر ذهنی در بستر آن شکل می گیرند. امروزه رشد میزان استفاده از فضای مجازی و انتقال کنش های انسانی و تعاملات اجتماعی از جهان عینی به مجازی نمایانگر گسترش هرچه بیشتر گذران زمان افراد در جهان مجازی است. این پژوهش مقایسه ای بین مکان عینی و مجازیاست و به دنبال آن است که قابلیت تبدیل شدن فضای مجازی به مکان و وجود حس مکان در آن را بررسی نماید. در این راستا پس از پرداختن به مفهوم مکان، پدیده فضای مجازی و امکان تبدیل آن به مکان مجازی بررسی شده و روند ادراک مکان و مطابقت آن با مکان مجازی مورد توجه قرار گرفته است؛ پدیده حس مکان، سطوح آن و سپس امکان تجربه حس مکان و سطوح آن در جهان مجازی مطالعه شده و در نهایت پس از بررسی عوامل تشکیل دهنده حس مکان، به مقایسه ای تطبیقی بین حس مکان عینی و مجازی پرداخته است. و نتیجه نهایی اینکه، گرچه فضای مجازی قابلیت تبدیل شدن به مکان را داراست، اما حس مکان به طور کامل در آن تجربه نخواهد شد.

حس مکان عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با خصوصیات حسی و رفتاری ویژه برای افراد خاص می گردد. تعلق مکانی از لحاظ فرهنگی، منعکس کننده مولفه های اصلی حیات اجتماعی – فرهنگی است. علیرغم تنوع زیاد مقیاس مکانهایی که ممکن است مردم احساس تعلق بیشتری نسبت به آنها داشته باشند، بیشترین مطالعات صورت گرفته در این زمینه مربوط به مقیاس واحد همسایگی است. پژوهش حاضر در مقیاسهای مختلف تاثیر نقش مقیاس مکان در میزان حس تعلق به مکان را مورد بررسی قرار می دهد.نتایج این تحقیق نشان دهنده این موضوع می باشد که در جنوب شهر تهران در محلاتی که دارای سابقه و پیشینه مثبت بوده میزان حس تعلق به محله در اولویت اول و در محلاتی که وجهه عمومی مثبتی ندارند میزان حس تعلق به شهر تهران در اولویت اول می باشد. در مناطق مرکزی تهران اولویت با میزان حس تعلق به محله و واحد همسایگی و همچنین مقیاس شهر بیشتر از مقیاسهای دیگر می باشد. در مناطق شمالی شهر، در محلات خوش نام و با سابقه ترجیح تعلق مکانی به محله و در اولویت بعدی منطقه شهری (شمال شهر) می باشد و در محلات با سابقه و معروفیت کمتر اولویت با منطقه  و در رتبه بعدی محله می باشد.